Τετάρτη 24 Φεβρουαρίου 2016

Η επίδραση του Δημογραφικού στο Ασφαλιστικό και η Αρχή Le Châtelier's

Του Παναγιώτη Περγαντά*

Τα τελευταία χρόνια, ολοένα και πιο συχνά, αναδεικνύεται η σύνδεση του δημογραφικού με το ασφαλιστικό. Και όλα αυτά γιατί, είναι πλέον κοινός τόπος, πως υπάρχει ένα όριο, πέρα από το οποίο, η μείωση  της αναλογίας των ασφαλισμένων προς τους συνταξιούχους, πολύ απλά καθιστά τα αναδιανεμητικά ασφαλιστικά συστήματα, μη βιώσιμα.
Η διαπίστωση αυτή αποκτά δραματικές διαστάσεις στην σημερινή Ελληνική πραγματικότητα όπου, η υψηλή ανεργία, η δραματική μείωση του μέσου μισθού καθώς και η άφρων μεταπολιτευτική πρακτική των πρόωρων και παχυλών συνταξιοδοτήσεων, συνδυάζονται με το οξύ δημογραφικό πρόβλημα της χώρας.
Το δημογραφικό δεν είναι μόνο Ελληνικό θέμα. Η αλήθεια είναι πως για  πρώτη φορά τα τελευταία χρόνια το ποσοστό γονιμότητας δεν ξεπερνά τα δύο παιδιά ανά γυναίκα, σε καμία χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Για την Ελλάδα όμως, τα ποσοστά αυτά  είναι ακόμη χαμηλότερα.
Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία που διαθέτει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το συνολικό ποσοστό γονιμότητας στην Ελλάδα το 2013, ανέρχεται στις 1,3 γεννήσεις ζώντων νεογνών ανά γυναίκα, κάτω από το μέσο όρο των 1,57 στην ΕΕ, με τάσεις περαιτέρω μείωσης. Στην Ελλάδα το 2011 για πρώτη φορά μεταπολεμικά, οι γεννήσεις ήταν λιγότερες από τους θανάτους. Η αρνητική αυτή κατάσταση συνεχίστηκε και τα έτη 2012 - 2015 με αυξητική μάλιστα τάση.
Εξαιτίας των αλλαγών στα ποσοστά γονιμότητας, στη διάρκεια ζωής και στις έντονες μεταναστευτικές κινήσεις, η ηλικιακή σύνθεση του πληθυσμού της Ε.Ε θα αλλάξει τις επόμενες δεκαετίες. Οι αλλαγές αυτές δεν θα είναι ομοιόμορφες, σε όλες τα κράτη μέλη της Ε.Ε.. Ενδεικτικά αναφέρω πως, ενώ ο συνολικός πληθυσμός της Ε.Ε. θα παραμείνει σχεδόν σταθερός σε μέγεθος, αναμένεται μάλιστα μια μικρή αύξηση 3% μέχρι το 2060, για τα μισά κράτη μέλη μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, αναμένεται μείωση. Ειδικά για την χώρα μας, η αναμενόμενη μείωση θα φτάσει ή και θα ξεπεράσει το 20%.
Σε αυτή την μη ομοιόμορφη κατανομή, σημαντική επίδραση έχει ο κόσμος που φεύγει  από τη χώρα λόγω ανεργίας και φορολογίας (αρνητική μετανάστευση). Η μετανάστευση αυτής της μορφής αποτελείται κυρίως από νέους επιστήμονες, εξειδικευμένο προσωπικό, επιχειρηματίες και έχει πολύ σημαντική επίπτωση τόσο ποσοτικά αλλά και ποιοτικά στο ασφαλιστικό, μιας και αφορά μια μορφή μόνιμης εξωτερικής μετανάστευσης, οικονομικά ενεργών ατόμων, νεαρής μάλιστα ηλικίας. Εάν σε όλα αυτά συνυπολογίσουμε και την γήρανση του πληθυσμού, τότε εύκολα αντιλαμβανόμαστε το αδιέξοδο στο ασφαλιστικό, στο οποίο με μαθηματική ακρίβεια οδηγούμαστε.
Το 2030, ένας στους τρεις Έλληνες θα είναι άνω των 60 ετών. Η χώρα μας κατατάσσεται μεταξύ των 6 ταχύτερα γηρασκουσών χωρών, μαζί με Ιαπωνία, Νότια Κορέα, Ιταλία, Ισπανία και Πορτογαλία. Στην τελευταία επίσημη αναλογιστική μελέτη που έστειλε η χώρα μας στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το δημογραφικό περιγράφεται ως η θρυαλλίδα που αναμένεται να τινάξει το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης στον αέρα. Το πλέον ανησυχητικό στοιχείο της μελέτης μάλιστα, αφορά την εξάρτηση των ηλικιωμένων, από τον συνεχώς μειούμενο ενεργό πληθυσμό.
Με αυτά τα δεδομένα λοιπόν, πρέπει να γίνει κατανοητό, πως το υπάρχων ασφαλιστικό δεν είναι βιώσιμο.  Ακόμα και αν αυξηθούν τα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης  και οι ασφαλιστικές εισφορές, ενώ παράλληλα μειωθεί το ύψος των συντάξεων, το ασφαλιστικό δεν βγαίνει μεσοπρόθεσμα, όχι μόνο γιατί δεν βγαίνουν τα νούμερα αλλά γιατί είναι και κοινωνικά άδικο. Δεν γίνεται σε μια ευνομούμενη πολιτεία, να αναγκάζεις κάποιους να πληρώνουν εξωφρενικά υψηλές εισφορές για να εισπράξουν, αν εισπράξουν, στο μέλλον παροχές σχεδόν μηδενικής ανταποδοτικότητας. Πολύ απλά γιατί θα έχουμε εφαρμογή της γνωστής από τη χημεία αρχής Le Châtelier's γνωστή και ως αρχή της φυγής προ της βίας, σύμφωνα με την οποία: όταν μεταβάλλουμε έναν από τους συντελεστές ισορροπίας ενός συστήματος, η θέση ισορροπίας μετατοπίζεται προς εκείνη την κατεύθυνση που τείνει να αναιρέσει τη μεταβολή που επιφέραμε. Όπερ σημαίνει, αύξηση της εισφοροδιαφυγής, αύξηση της αρνητικής μετανάστευσης, ύφεση κ.ο.κ.
Στο σημερινό κρίσιμο σημείο καμπής στο οποίο βρισκόμαστε,  η μόνη διέξοδος, συνειδητά δεν αναφέρομαι σε λύση, είναι μια μεταβατική μεσοπρόθεσμη περίοδος, στην οποία το υπάρχων αναδιανεμητικό σύστημα, θα μετατραπεί σε κεφαλαιοποιητικό. Στα πλαίσια αυτής της μεταβατικής περιόδου, θα πρέπει να εφαρμόζονται οι πρόσφατες προτάσεις της 12μελούς επιτροπής σοφών για εφαρμογή ενιαίων κανόνων ποσοστών αναπλήρωσης για παλαιούς και νέους ασφαλισμένους, σε συνδυασμό με την ανάπτυξη συμπληρωματικών ασφαλιστικών πυλώνων, μέσω ιδιωτικών προγραμμάτων ασφάλισης. Εύκολες λύσεις δυστυχώς δεν υπάρχουν. Ας προσπαθήσουμε έστω και αργά να εφαρμόσουμε τη μόνη λύση που ναι μεν είναι δύσκολη και δυσάρεστη αλλά είναι βιώσιμη και κοινωνικά δίκαιη.

* Ο κ. Παναγιώτης Περγαντάς είναι βιολόγος

Δεν υπάρχουν σχόλια: